De wortel en de stok voor Ahmed Laaouej
Advocaat grondwettelijk recht en praktijkassistent KU Leuven
16 mei 2025 14:32 - DE TIJD
Premier Bart De Wever wil strenge voorwaarden koppelen aan een lening of borgstelling voor Brussel. Juridisch kan zo’n lening of borgstelling evenwel niet. Er bestaan wel alternatieven.
Nu elf maanden na de verkiezingen nog altijd geen Brusselse regering is gevormd, raakt het geduld van de federale politici stilaan op. Premier Bart De Wever (N-VA) heeft aangekondigd zich als het Internationaal Monetair Fonds te zullen gedragen als de Brusselse regering om geld komt vragen. Lees: een lening of een borgstelling is alleen mogelijk onder strenge voorwaarden, zoals een stevige saneringsoperatie en arbeidsmarkthervormingen. De Wever zei zo voor het eerst hardop wat al maanden in de Wetstraat wordt beschouwd als de stok achter de deur om de Brusselse politici tot hervormingen te dwingen.
De Brusselse PS-voorman Ahmed Laaouej schreeuwde meteen moord en brand en noemde het ‘de woorden van een separatistische leider zonder respect voor België, Brussel en Wallonië’. Ecolo-voorzitster Marie Lecocq vond het ‘chantage’. Het incident maakt van de PS en de N-VA opnieuw elkaars ideale electorale piñata. De N-VA toont dat ze niet plooit voor dictaten van de Franstalige socialisten, terwijl de PS zich gesterkt ziet in haar frame van de Vlaamse nationalisten als anti-Brussel. Altijd prijs bij de eigen achterban.
- De auteur
Quinten Jacobs is advocaat grondwettelijk recht en praktijkassistent aan de KU Leuven. - De kwestie
Premier Bart De Wever wil strenge voorwaarden koppelen aan een lening of borgstelling voor het Brussels Gewest. - De conclusie
Juridisch kan zo’n lening of borgstelling niet. Maar via de Brusselwet kan de federale overheid bepaalde uitgaven overnemen.
Het enige probleem met dat schouwspel: het is juridisch hoogst betwistbaar dat de federale regering geld kan uitlenen of zich borg kan stellen ten voordele van de Brusselse regering. Zoals Leuvens doctorandus Jitte Akkermans in een boeiend artikel in het gespecialiseerde Tijdschrift voor Bestuurswetenschappen en Publiekrecht uitlegt, kan de ene overheid de uitgaven van een andere overheid niet betalen, zelfs niet als die uitgaven later worden terugbetaald. De Raad van State spreekt in zijn adviezen in die zin over een verbod op prefinanciering.
Als de federale regering een lening of borgstelling aan de Brusselse regering verleent, kan elke belanghebbende tegen die ongrondwettigheid naar de rechter stappen, die de lening of borgstelling vervolgens van tafel kan vegen.
Als de federale regering een lening of borgstelling aan de Brusselse regering verleent, kan elke belanghebbende tegen die ongrondwettigheid naar de rechter stappen, die de lening of borgstelling vervolgens van tafel kan vegen. Dan zijn we terug bij af. Het idee dat de federale regering het IMF kan spelen voor de deelstaten, eenzijdig of via een samenwerkingsakkoord, is daarom een luchtkasteel. En zelfs als de lening of borgstelling niet wordt aangevochten, is het akkoord van de Brusselse regering nodig om de lening of borgstelling af te sluiten. De reactie van Laaouej toont aan dat dat een illusie is.
Brussel niet loslaten
Een veel bruikbaardere mogelijkheid is de hefboom die de bijzondere Brusselwet biedt. Via artikel 46 van die bijzondere wet kan de federale regering in principe de Brusselse uitgaven voor een aantal specifieke domeinen overnemen ‘ter vrijwaring van de internationale rol en de hoofdstedelijke functie van Brussel’. Dat zijn stedenbouw, ruimtelijke ordening, openbare werken en vervoer. Daarmee zou de Brusselse begroting ernstig worden ontlast en kunnen honderden miljoenen worden vrijgemaakt voor andere uitgaven en, vooral, hervormingen. De federale regering zit al krap bij kas, maar kan wellicht tegen een betere intrestvoet lenen dan haar Brusselse tegenhanger.
Nog los van het feit dat de Vlaamse partijen daarmee tonen dat het mantra dat zij ‘Brussel niet loslaten’ geen holle woorden zijn, zou de druk om een regering te vormen zo volledig bij de PS komen te liggen. Hoe kan Laaouej immers al die miljoenen voor Brussel laten liggen en tegelijk volhouden dat de Arizona-regering aan ‘Brusselbashing’ doet en dat met de N-VA onmogelijk samen te werken valt? Het is de wortel in plaats van de stok.
Als de federale regering geen inhoudelijke voorwaarden aan die financiering verbindt, is het akkoord van de Brusselse regering voor deze piste niet eens nodig. Een meerderheid in elke taalgroep op federaal niveau volstaat. Die dubbele meerderheid heeft Arizona.
En als de wortel niet helpt, is er nog altijd de stok van de bijzondere financieringswet. Het obscure artikel 49 laat aan minister van Financiën Jan Jambon (N-VA) toe de leenmogelijkheden van de deelstaten door middel van een koninklijk besluit te beperken om zo een ‘structurele ontsporing van de financieringsbehoeften te voorkomen’. Elke private lening van de Brusselse regering moet dan ter goedkeuring aan Jambon worden voorgelegd. Het is terra incognita, maar dat is de Brusselse crisis eveneens.