De financiele boemerang van De Wever - De Tijd, 6 mei 25 - Quinten Jacobs
Na de verkiezingen van 9 juni koos de N-VA voor een federale saneringsregering en niet voor een staatshervorming. Nu blijkt opnieuw dat de federale begroting alleen via een staatshervorming kan worden gesaneerd.
De keuze van de N-VA na de verkiezingen van 9 juni was duidelijk: voor een staatshervorming was nu geen tijd, de federale begroting moest eerst worden gesaneerd. Het betonrot moest zo snel mogelijk worden gestopt. De voornaamste doelstelling van deze regering is tegen het einde van de legislatuur het deficit onder 3 procent van het bruto binnenlands product (bbp) te krijgen, zoals de Europese Unie vraagt. Zo goed als alle commentatoren vonden dat toen de meest verantwoordelijke keuze: niemand had zin in een communautaire onderhandeling van 500 dagen in Hertoginnedal en staatsman Bart De Wever legde daarmee realiteitszin aan de dag.
Uit de ontwerpbegroting die de regering eind april in de Kamer indiende, bleek dat het federale begrotingstekort dit jaar oploopt tot 25,5 miljard euro en dat ons land niet op koers zit om binnen vier jaar aan de Europese regels te voldoen. Het gat is 8,5 miljard euro groter dan in 2024.
In tegenstelling tot wat Open VLD, niet gehinderd door enige schroom, daarover voortdurend stelt, is dat niet in de eerste plaats de schuld van de Arizona-regering. En hoewel de Vivaldi-regering schuldig verzuim pleegde door geen enkele ernstige hervorming door te voeren, dateert het federale begrotingstekort ook al van voor haar bewind.
Volgend jaar kunnen we de 20ste verjaardag van de laatste federale begroting in evenwicht vieren, weliswaar tot stand gekomen via de budgettaire doping van de regeringen-Verhofstadt. Sindsdien gaf de federale overheid elk jaar meer geld uit dan dat er binnenkwam. De Belgische schuldgraad steeg van 86,9 procent van het bbp in 2007 naar 104,4 procent in 2024. In absolute termen gaat het om meer dan een verdubbeling van de nominale schuld.
Sinds de laatste begroting in evenwicht zaten op de extreme partijen na alle Belgische partijen minstens vijf jaar in de federale regering. Links noch rechts heeft een tekort kunnen vermijden. Zou het kunnen dat de constante federale begrotingstekorten niet alleen verklaard worden door onverantwoordelijke politici, maar ook door het financieringsmodel van ons land zelf?
Onderfinanciering
Sinds de zesde staatshervorming en de herziening van de bijzondere financieringswet tussen 2011 en 2014 geraakte de federale begroting nooit meer in evenwicht. Zoals onder meer voormalig minister van Financiën en Justitie Koen Geens (CD&V) al talloze keren opmerkte, beschikt de federale overheid na overdracht van de automatisch stijgende dotaties aan de deelstaten eigenlijk maar over een heel beperkt budget om haar eigen bevoegdheden mee te financieren, zoals Justitie, Defensie en Binnenlandse Zaken.
Die situatie zal er niet op verbeteren, aangezien alle posten waarvan de kosten de komende decennia zullen exploderen met elkaar gemeen hebben dat de federale regering ervoor bevoegd is en dus ervoor moet betalen. Door de vergrijzing kosten de gezondheidszorg en de pensioenen de komende jaren altijd miljarden euro’s extra en door de geopolitieke context zal ook Defensie om miljarden blijven smeken.
En ook de andere drie bevoegdheden van de federale overheid - justitie, politie en asiel en migratie - schreeuwen terecht almaar luider om meer geld. In volle rebellie van de rechterlijke macht tegen haar onderfinanciering botst premier De Wever opnieuw keihard op de consequentie van zijn eigen keuze om een saneringsregering te maken. Er is namelijk geen federaal geld meer.
In volle rebellie van de rechterlijke macht tegen haar onderfinanciering botst premier De Wever opnieuw keihard op de consequentie van zijn eigen keuze om een saneringsregering te maken. Er is namelijk geen federaal geld meer.
De intellectueel eerlijke conclusie is dat een federaal begrotingstekort in het huidige België in essentie onvermijdelijk is. De overheid die het meeste in geldnood zit, moet elk jaar de grootste facturen betalen. Zonder staatshervorming kan een federale saneringsregering het tekort proberen te beheersen, maar zal ze het gat nooit kunnen dichtrijden.
Als we ooit van het Europese begrotingsstrafbankje af willen raken, is een herziening van de bijzondere financieringswet en de bevoegdheidsverdeling de enige optie. De keuze is evident: ofwel de almaar duurdere gezondheidszorg overdragen aan de deelstaten, ofwel de deelstaten laten meebetalen aan de federale rekeningen. Voor de Franstalige partijen is het een bijna onmogelijk dilemma: het eerste is politiek pijnlijk, maar het tweede is financieel onhaalbaar. Het Waals Gewest, het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en de Franse Gemeenschap stapelen nu al de tekorten op.
Het alternatief is een structureel ondergefinancierde gezondheidszorg, een armlastige defensie en een noodlijdend justitieapparaat. Aan ons de keuze.